Treinen zijn motorvoertuigen op rails. Het zijn dus eigenlijk automobielen op rails. Ze werden ook in ongeveer dezelfde periode uitgevonden. De trein en de auto waren gedurende de negentiende eeuw geduchte concurrenten van elkaar: welk van de twee zou in de toekomst het meest populaire vervoermiddel gaan worden?
VOORGESCHIEDENIS
De eerste bewijzen van een spoor ter geleiding van voertuigen werden gevonden in Irak. Deze geleiding bestond uit parallel liggende steenblokken met uitsparingen in het midden (circa 2200 v.Chr.).
De oude Grieken deden het iets anders. Zij gebruikten hiervoor wegdek van steen waarin een geleidespoor was uitgehakt. Overblijfselen hiervan zijn nog steeds te zien in Athene en Piraeus (circa 500 v.Chr.).
In Duitse ertsmijnen uit circa 1430 waren soms houten rails aangelegd, waarover een met erts beladen wagentje – of een ‘treintje’ van wagentjes – kon worden voortgetrokken (door paarden) of voortgeduwd (door mensen).
Huntingdon Beaumont (Engeland, 1603) opende de eerste bovengrondse spoorweg, uiteraard nog steeds met gebruikmaking van houten rails en trekpaarden.
STOOMTREIN
Dankzij het werk van John Smeaton en anderen was de stoommachine sinds 1765 gepromoveerd tot ‘stoommotor’. Een stoommotor, in feite een mobiele stoommachine, was zo licht dat deze geschikt werd voor de aandrijving van allerlei voertuigsoorten, zoals de stoomtrein.
Gietijzeren rails werden voor het eerst toegepast door de Coalbrookdale-Horsehay Railway (Engeland, 1767).
Uitvinder van de stoomtrein: Richard Trevithick (Engeland, 1804). Zijn stoomlocomotief werd direct in gebruik werd genomen door de Pen-y-Darren-staalfabriek in Wales.
Desondanks wordt George Stephenson (Engeland, 1825) algemeen als de uitvinder beschouwd – een beetje zoals Benz bij de auto’s en Wright bij de vliegtuigen. Dat kwam doordat Stephenson in datzelfde jaar de Stockton-Darlington Railway oprichtte en daarmee zowel vracht als passagiers vervoerde.
Eerste ‘intercity’. Deze liep tussen Liverpool en Manchester (1830).
ZEILTREIN
Door de Oystermouth Railway (Wales) werden omstreeks 1820 experimenten uitgevoerd met door de wind aangedreven zeiltreinwagons, als alternatief voor het gebruik van trekpaarden. Misschien niet eens zo gek bedacht, als er daar vanuit een vaste hoek constant een stevige wind zou waaien. En hoe kom je daarna terug? In elk geval zijn deze proeven nooit meer herhaald.
‘ROAD TRAIN’
Uitvinder: Charles Dietz (België, 1832). Dietz bedacht een logische mix van ‘auto’ en ‘trein’. Zijn wegtrein bestond uit een stoomtrekker met daarachter drie of vier aanhangwagens. Dit alles reed niet op rails maar op de gewone weg. Zijn vinding toont aan hoe nauw de verwantschap tussen de auto en de trein toen nog was. Het kon toen met de keuze van het ‘ultieme voertuig voor de toekomst’ letterlijk nog alle kanten op. Dietz had met zijn uitvinding redelijk veel succes. In elk geval onderhield hij er jarenlang lijndiensten mee: eerst Antwerpen-Brussel (België) en later ook Parijs-Versailles (Frankrijk). Helaas had verder niemand interesse. Aan de andere kant: de huidige Australische term road train heeft nog steeds precies dezelfde betekenis!.
ELEKTRISCHE TREIN
De Baltimore & Ohio Railroad (Amerika) liet in 1839 bij wijze van experiment een elektrische auto op rails rijden. Deze zou je als de eerste elektrische trein ooit kunnen beschouwen.
Werner von Siemens wordt echter beschouwd als de echte uitvinder van de elektrische trein, die extern (in dit geval: via een derde rail) van elektrische stroom werd voorzien.