Het allereerste wiel was een boomstam, al dan niet in plakjes gesneden. Heel vroeger werden zware lasten op dwarsgeplaatste boomstammen voortgerold. Met een beetje goede wil zou je daarbij zo’n boomstam als een héél breed houten wiel kunnen beschouwen. Het verschil tussen een boomstam en een ‘echt’ houten schijfwiel zit hem in de aanwezigheid van een as. Eigenlijk was niet het wiel maar die as de échte uitvinding – één van de allergrootste ooit.
VOORGESCHIEDENIS
Je zou een boomstam in theorie kunnen beschouwen als een héél breed houten schijfwiel, maar dat gaat misschien wat te ver. Laten we ervan uitgaan dat het allereerste wiel ooit een houten schijfwiel was. De onbekende uitvinder is afkomstig uit Mesopotamië (tegenwoordig: Irak, circa 3500 v.Chr.).
Het lichtere spaakwiel kwam pas zo’n 1.200 jaar later. Daarna werden de oude Egyptenaren letterlijk en figuurlijk de gangmakers van het eerste bekende wielvoertuig: de kar. Het spaakwiel dat vast op de as is bevestigd en dus met de as meedraait, dateert uit circa 2300 v.Chr.
Weer een ontwikkelingsfase verder liet men het spaakwiel los om de vaste as draaien, zoals nu nog steeds gebeurt. (circa 1600 v.Chr.). Pas daarna ‘bereikte’ het wiel Europa.
WIEL – UITVOERING EN AANTAL
De allereerste auto ooit, in 1769 uitgevonden door de Fransman Nicolas Joseph Cugnot, had drie massiefhouten wielen met ijzerbeslag. Zijn ‘driewieler’ was van een totaal nieuw ontwerp – dus niet op basis van koetsen zoals zijn navolgers. Dankzij dat ene gestuurde voorwiel ontsnapte hij aan de noodzaak om een gecompliceerd besturingssysteem te bedenken.
Na ‘Cugnot’ werden voor alle ‘nieuwe’ auto’s de koets als basis genomen, te beginnen met de ‘auto’ van Richard Trevithick (Engeland, 1803). Die voertuigen waren daarom uitgerust met vier houten spaakwielen, net zoals bij koetsen..
Bij de auto met stalen draadspaakwielen diende de fiets als lichtend voorbeeld. Al spoedig bleken draadspaken niet opgewassen tegen de voortdurend zwaarder worden belastingen van het autoleven. Eerste auto met draadspaakwielen: Benz (Duitsland, 1886).
Lichtmetaal is een metaallegering met als hoofdbestanddeel aluminium. Puur aluminium is weliswaar heel licht, maar ook zo zacht dat het altijd als deel van een legering moet worden gebruikt. Uitvinder van het lichtmetalen wiel: Edwin Birch (Engeland, 1899).
Omstreeks het begin van de twintigste eeuw werd soms gedacht dat de wegligging van een personenauto soepeler zou zijn als die auto meer dan de gebruikelijke vier wielen had. De eerste auto met zes wielen: Lepape (Frankrijk, 1897).vóór De Dietrich (Frankrijk, 1903) en Borderel-Cail (Frankrijk, 1905).
Eerste auto met lichtmetalen wielen: Singer (Engeland, 1900)
Joseph Sankey (Engeland, 1908) ontwierp een stalen wiel met tien dikke spaken, dat was opgebouwd uit twee aan elkaar gelaste stalen profielen. Dat was niet alleen sterker maar ook minder onderhoudsgevoelig.
Auto-eigenaren vonden stalen schijfwielen destijds sjieker (want: zeldzamer) dan de gebruikelijke draadspaakwielen. Tegenwoordig is het net andersom! Uitvinder van het stalen schijfwiel: C. Goodyear (Engeland, 1910). Goodyear was ondanks zijn opvallende naam gewoon in dienst bij Dunlop!
Eerste auto met acht wielen: Reeves (Amerika, 1911). Sindsdien was er nog maar één automerk geweest die hierin volhardde: Eight Wheel Motor Vehicle (Amerika, 1928).
Eerste auto met vijf wielen: Smith Flyer (Amerika, 1917). Dit was een zogenaamd buckboard, een soort kart avant la lettre waarvan alleen het achterste (vijde) wiel werd aangedreven. De Briggs & Stratton (Amerika, 1919) was de bekendste van dit soort voertuigen.
Eerste auto met magnesium wielen: Ferrari (Italië, 1964). Magnesium is een metaal, dat lichter is dan aluminium. Groot nadeel is de veel lagere ontbrandingstemperatuur. Als magnesium eenmaal brandt, kan het bijna niet meer worden geblust.
DE VOLGENDE GERELATEERDE ITEMS WORDEN ELDERS IN WWW.365AUTOHISTORIE.NL APART BEHANDELD:
AUTO MET DRIE WIELEN (1769)
WIELVERING (1835)
WIELMOER (1908)
WIELDOP (1920)
AUTO MET ZES WIELEN (1946)